โปรเจสเตอโรนคืออะไร?

โปรเจสเตอโรนเป็นฮอร์โมนที่มีบทบาทสำคัญในระบบสืบพันธุ์ฮอร์โมนเป็นสารเคมีที่ส่งสารไปยังร่างกายเพื่อบอกวิธีการทำงานของร่างกาย ในผู้หญิงหรือผู้ที่ได้รับการกำหนดให้เป็นผู้หญิงตั้งแต่แรกเกิด (AFAB) โปรเจสเตอโรนจะช่วยสนับสนุนการมีประจำเดือนและช่วยรักษาระยะเริ่มต้นของการตั้งครรภ์
ความผิดปกติที่พบบ่อยที่เกี่ยวข้องกับฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนมีอะไรบ้าง?

ระดับโปรเจสเตอโรนต่ำอาจส่งผลต่อร่างกายของคุณได้หลายประการ บางครั้งอาจมีอาการที่สังเกตได้ ระดับโปรเจสเตอโรนที่สูงมักไม่ส่งผลเสียต่อสุขภาพของคุณ ในบางกรณี อาจเป็นสัญญาณของมะเร็งรังไข่หรือมะเร็งต่อมหมวกไต

อาการของระดับโปรเจสเตอโรนต่ำในผู้ที่ไม่ได้ตั้งครรภ์ ได้แก่:

• ประจำเดือนมาไม่ปกติ .

• ความยากลำบากในการตั้งครรภ์

• อารมณ์เปลี่ยนแปลง ความวิตกกังวล หรือภาวะซึมเศร้า

• ปัญหาในการนอนหลับ

• อาการร้อนวูบวาบ
  
  คุณควรทานโปรเจสเตอโรนเมื่อไร?

ผู้หญิงหรือบุคคลบางคนที่มีภาวะ AFAB จำเป็นต้องรับประทานอาหารเสริมโปรเจสเตอโรน ผู้ให้บริการดูแลสุขภาพของคุณอาจสั่งจ่ายโปรเจสเตอโรนให้คุณหากคุณ:

• มีอาการของภาวะก่อนหมดประจำเดือน (ช่วงเปลี่ยนผ่านสู่วัยหมดประจำเดือน)

• จำเป็นต้องปรับรอบเดือนของคุณให้เหมาะสม

• จำเป็นต้องป้องกันการตั้งครรภ์ ( มินิพิล )

• ฮอร์โมนนี้มีบทบาทสำคัญต่อการทำงานของร่างกายในระหว่างตั้งครรภ์ เนื่องจากกระตุ้นหลอดเลือดเพื่อไปเลี้ยงเยื่อบุโพรงมดลูก กระตุ้นให้ส่งสารอาหารไปยังตัวอ่อนในขณะที่ตัวอ่อนเจริญเติบโต นอกจากนี้ ฮอร์โมนยังมีความสำคัญต่อการพัฒนาของรก และระดับโปรเจสเตอโรนจะเพิ่มขึ้นระหว่างสัปดาห์ที่ 9 ถึง 32 ของการตั้งครรภ์

• ระดับโปรเจสเตอโรนที่สูงขึ้นในระหว่างตั้งครรภ์จะทำให้ร่างกายไม่สามารถผลิตไข่ได้มากขึ้น และยังช่วยให้ร่างกายเริ่มผลิตน้ำนมสำหรับเมื่อทารกคลอดออกมาอีกด้วย

• เมื่อคุณอายุมากขึ้น ระดับฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนจะลดลงตามธรรมชาติ ซึ่งร่วมกับระดับฮอร์โมนเอสโตรเจน ที่ลดลง เป็นสาเหตุของอาการทางร่างกายที่ผู้หญิงพบในช่วงวัยหมดประจำเดือนเช่น อาการร้อนวูบวาบ อารมณ์แปรปรวน ช่องคลอดแห้ง และอ่อนล้า 

• ระดับโปรเจสเตอโรนปกติในระยะฟอลลิเคิลของรอบเดือน (ระยะแรกของรอบเดือนซึ่งเริ่มด้วยรอบเดือนและสิ้นสุดด้วยการตกไข่) อยู่ระหว่าง 0.1 ถึง 0.7 นาโนกรัม/มิลลิลิตร 

• ในระยะลูเตียล ระดับโปรเจสเตอโรนอาจอยู่ระหว่าง 2 ถึง 25 นาโนกรัม/มิลลิลิตร

• เมื่อคุณเข้าใกล้ช่วงก่อนหมดประจำเดือน ระดับโปรเจสเตอโรนอาจผันผวนมาก ระดับอาจลดลงต่ำกว่าระดับปกติของคุณ หรืออาจสูงกว่าปกติมาก ในช่วงก่อนหมดประจำเดือน ระดับโปรเจสเตอโรนอาจอยู่ในช่วง 0.89 ถึง 24 นาโนกรัม/มิลลิลิตร 

• ในช่วงวัยหมดประจำเดือน ระดับโปรเจสเตอโรนโดยทั่วไปจะอยู่ที่ 0.20 นาโนกรัม/มล. หรือต่ำกว่า 

เอสตราไดออล  เป็นฮอร์โมนสืบพันธุ์ที่สำคัญในผู้หญิง ฮอร์โมนนี้สร้างขึ้นโดยรังไข่เป็นหลัก แต่เซลล์ไขมันและต่อมหมวกไตก็สร้างฮอร์โมนนี้ในปริมาณเล็กน้อยเช่นกัน

เอสตราไดออลช่วยควบคุมรอบเดือน ร่วมกับฮอร์โมนสืบพันธุ์อื่นๆ เช่นโปรเจสเตอโรนฮอร์โมนลูทีไนซิ่ง (LH)และฮอร์โมนกระตุ้นรูขุมขน (FSH)โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เอสตราไดออลช่วยให้แน่ใจว่าไข่จะเจริญเติบโตและหลุดออกจากรูขุมขนทุกเดือนในช่วงตกไข่ หลังจากการตกไข่ รูขุมขนนี้ซึ่งปัจจุบันเรียกว่า 'คอร์ปัสลูเทียม' จะเริ่มผลิตเอสตราไดออลด้วยเช่นกัน

ผู้ชายก็ผลิตเอสตราไดออลในอัณฑะและต่อมหมวกไตเช่นกัน อย่างไรก็ตาม ระดับเอสตราไดออลในผู้ชายจะต่ำกว่าในผู้หญิงมาก

ในผู้หญิงเอสตราไดออลเป็นกุญแจสำคัญต่อการทำงานของระบบสืบพันธุ์ที่แข็งแรง ระดับของเอสตราไดออลในร่างกายจะเริ่มเพิ่มขึ้นในช่วงวัยรุ่น ทุก ๆ เดือน เอสตราไดออลจะช่วยให้ไข่เจริญเติบโตและแตกออกจากรังไข่ในช่วงตกไข่

ในช่วงครึ่งหลังของรอบเดือน เมื่อรวมกับฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนแล้ว ฮอร์โมนนี้ยังช่วยทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกหนาขึ้นด้วย ซึ่งจะช่วยให้ไข่สามารถฝังตัวและเจริญเติบโตได้หากเกิดการปฏิสนธิ  ระดับเอสตราไดออลจะลดลงตามธรรมชาติหลังจากผู้หญิงเข้าสู่วัยหมดประจำเดือน ซึ่งเป็นช่วงที่การตกไข่จะหยุดลง

แม้ว่าเอสตราไดออลจะมีส่วนเกี่ยวข้องกับการควบคุมรอบเดือนเป็นหลัก แต่ก็มีผลต่อระบบอื่นๆ ของร่างกายหลายประการเช่นกัน โดยช่วยให้เนื้อเยื่อเต้านมเจริญเติบโตและลักษณะทางเพศรอง ช่วยให้ระบบหัวใจและหลอดเลือดทำงานได้ดีขึ้น และยังส่งผลต่อระบบประสาทและโครงกระดูกอีกมากมาย

เอสตราไดออลยังออกฤทธิ์ต่อระบบประสาท ระบบโครงกระดูก และระบบหัวใจและหลอดเลือดของผู้ชายอีกด้วย

ระดับเอสตราไดออลปกติอยู่ที่เท่าไร?

ในผู้หญิงระดับเอสตราไดออลจะผันผวนตลอดรอบเดือนในช่วงครึ่งแรกของรอบเดือนหรือที่เรียกว่า "ระยะฟอลลิเคิล" ระดับเอสตราไดออลจะค่อยๆ เพิ่มขึ้น ช่วยให้ไข่เจริญเติบโต ระดับเอสตราไดออลจะสูงที่สุดทันทีก่อนตกไข่ จากนั้นจะลดลงอย่างรวดเร็วหลังจากตกไข่

เนื่องจากคอร์ปัสลูเทียมเข้ามาทำหน้าที่ควบคุมการผลิตเอสตราไดออลในช่วงครึ่งหลังของรอบเดือนหรือ "ระยะลูเทียล" ระดับเอสตราไดออลจึงจะคงอยู่จนกว่าคุณจะมีประจำเดือน4

ระบบบริการสุขภาพแห่งชาติ (NHS) ในสหราชอาณาจักรได้เผยแพร่ช่วงอ้างอิงปกติของเอสตราไดออล ดังต่อไปนี้ :4

• วันที่ 1-14 (Follicular phase ): 72-529 pmol/L

• วันที่ 14 (Ovulation ): 235-1309 pmol/L

• วันที่ 14-28 (Luteal phase ): 205-786 pmol/L

ระดับเอสตราไดออลจะลดลงหลังจากผ่านวัยหมดประจำเดือน โดยจะคงที่ที่ <118 พีโมลต่อลิตร ซึ่งเกิดจากรังไข่หยุดผลิตฮอร์โมนนี้

ในผู้ชายระดับเอสตราไดออลไม่ควรเกิน 146 พีโมลต่อลิตร

เทสโทสเตอโรนเป็นฮอร์โมนเพศชายที่สำคัญซึ่งผลิตขึ้นจากอัณฑะในผู้ชายเป็นหลัก ฮอร์โมนนี้มีหน้าที่ในการพัฒนาอวัยวะสืบพันธุ์ของผู้ชายและลักษณะทางเพศรองของผู้ชาย 

ในผู้หญิง ฮอร์โมนเหล่านี้จะถูกผลิตขึ้นจากรังไข่เพียงเล็กน้อยและถูกแปลงเป็นฮอร์โมนเพศหญิงอื่นๆ สตรีมีครรภ์จะมีระดับเทสโทสเตอโรนสูงกว่าสตรีที่ไม่ได้ตั้งครรภ์

ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนมีบทบาทสำคัญหลายประการในร่างกาย เช่น:

• การพัฒนาขององคชาตและอัณฑะ

• เสียงที่ทุ้มขึ้นในช่วงวัยรุ่น

• ลักษณะของขนบนใบหน้าและขนหัวหน่าวเริ่มตั้งแต่วัยรุ่น ในภายหลังอาจมีบทบาทในการศีรษะล้าน

• ขนาดและความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ

• การเจริญเติบโตและความแข็งแรงของกระดูก

• ความต้องการทางเพศ (libido)

• การผลิตอสุจิ

เด็กชายวัยรุ่นที่มีฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนน้อยเกินไปอาจไม่สามารถแสดงลักษณะความเป็นชายได้ตามปกติ ตัวอย่างเช่น อวัยวะเพศอาจไม่ขยายใหญ่ ขนบนใบหน้าและร่างกายอาจบางลง และเสียงอาจไม่ต่ำลงตามปกติ

อาการของการขาดฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนในผู้ชายวัยผู้ใหญ่ ได้แก่:

• ขนตามร่างกายและใบหน้าลดลง

• การสูญเสียมวลกล้ามเนื้อ

• ความต้องการทางเพศต่ำ, อาการหย่อนสมรรถภาพทางเพศ, อัณฑะเล็ก, จำนวนอสุจิน้อย และภาวะมีบุตรยาก

• เพิ่มขนาดหน้าอก

• อาการร้อนวูบวาบ

• ความหงุดหงิด สมาธิไม่ดี และภาวะซึมเศร้า

• การสูญเสียเส้นผมตามร่างกาย

• กระดูกเปราะและมีความเสี่ยงต่อการเกิดกระดูกหักเพิ่มขึ้น

ในผู้หญิง สาเหตุที่พบบ่อยที่สุดของระดับฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนที่สูงอาจเป็นโรคถุงน้ำในรังไข่หลายใบ (PCOS) โรคนี้พบได้บ่อย โดยส่งผลกระทบต่อผู้หญิงวัยก่อนหมดประจำเดือนร้อยละ 6 ถึง 10

รังไข่ของผู้หญิงที่เป็นโรค PCOS จะมีซีสต์อยู่หลายซีสต์ อาการต่างๆ ได้แก่ ประจำเดือนมาไม่ปกติ ภาวะเจริญพันธุ์ลดลง ขนบนใบหน้า ปลายแขนปลายขา ลำตัว และบริเวณหัวหน่าวมากเกินไป ศีรษะล้านแบบผู้ชาย ผิวคล้ำและหนา น้ำหนักขึ้น ซึมเศร้าและวิตกกังวล 

โรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS) คืออะไร?

โรคถุงน้ำในรังไข่หลายใบ (PCOS) คือกลุ่มอาการที่เกิดจากปัญหาฮอร์โมนในผู้หญิง โดยส่งผลกระทบต่อรังไข่ ซึ่งเป็นอวัยวะขนาดเล็กที่ทำหน้าที่เก็บไข่ของผู้หญิง แต่ก็อาจส่งผลกระทบต่อส่วนอื่น ๆ ของร่างกายได้เช่นกัน PCOS เป็นภาวะที่พบได้บ่อยมากในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ ในบางกรณีอาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพที่ร้ายแรงได้หากไม่ได้รับการรักษา

การตกไข่เกิดขึ้นเมื่อไข่ที่โตแล้วถูกปล่อยออกมาจากรังไข่ ซึ่งเกิดขึ้นเพื่อให้ไข่ได้รับการปฏิสนธิกับอสุจิของผู้ชาย หากไข่ไม่ได้รับการปฏิสนธิ ไข่ก็จะถูกขับออกจากร่างกายในช่วงที่มีประจำเดือน

ในบางกรณี ผู้หญิงสร้างฮอร์โมนไม่เพียงพอต่อการตกไข่ เมื่อไม่มีการตกไข่ รังไข่จะพัฒนาเป็นถุงเล็กๆ จำนวนมากที่เต็มไปด้วยของเหลว (ซีสต์) ซีสต์เหล่านี้สร้างฮอร์โมนที่เรียกว่าแอนโดรเจน แอนโดรเจนเป็นฮอร์โมนชนิดหนึ่งที่มักพบมากในผู้ชาย แต่ผู้หญิงมักจะมีในปริมาณน้อยกว่า ผู้หญิงที่เป็นโรค PCOS มักจะมีระดับแอนโดรเจนสูง ซึ่งอาจทำให้เกิดปัญหาต่างๆ มากขึ้นกับรอบเดือนของผู้หญิง และอาจทำให้เกิดอาการต่างๆ ของโรค PCOS ได้

การรักษา PCOS มักทำโดยการใช้ยา การใช้ยาไม่สามารถรักษา PCOS ได้ แต่สามารถบรรเทาอาการและป้องกันปัญหาสุขภาพบางอย่างได้

1. การตรวจเพื่อยืนยันภาวะแอนโดรเจนเกิน

•  Total Testosterone/ Free testosterone

• ในผู้ป่วย PCOS จะมีระดับ Testosterone อยู่ในช่วง 50-150 ng/dL แต่ผู้ป่วยที่เป็นเนื้องอกของรังไข่ที่สร้างฮอร์โมนแอนโดรเจนมักจะมีค่าสูงเกิน 200 ng/dL

2. การส่งตรวจเพื่อวินิจฉัยแยกโรคอื่นออกไป

• DHEAS เพื่อวินิจฉัยแยกโรคเนื้องอกของต่อมหมวกไตที่สร้างแอนโดรเจน ซึ่งระดับของ DHEAS มักสูงเกิน 7,000 ng/dl ในขณะที่ PCOS จะต่ำกว่า 500 ng/dl

• 17-OHP เพื่อวินิจฉัยแยกโรค Congenital adrenal hyperplasia ที่เกิดจากการขาดเอนไซม์ 21- hydroxylase ในรายที่ 17-OHP สูงกว่า 200 ng/dl ควรทำACTH stimulation test ต่อ

• Prolactin ในกรณีที่ผู้ป่วยมาด้วยเรื่องขาดระดูเพื่อวินิจฉัยภาวะ hyperprolactinemia แต่ก็มีผู้ป่วย PCOS ประมาณร้อยละ 15-20 ที่มีระดับ prolactin สูงกว่าปกติอยู่ในช่วง 20-40 ng/dl

• Thyroid stimulating hormone (TSH) เพื่อวินิจฉัยภาวะ thyroid dysfunction

• LH : FSH ratio ปกติ LH: FSH ratio 1:1 ซึ่งในผู้ป่วย PCOS จะมีค่าสูงกว่าปกติราว 2:1 หรือมากกว่า 3:1 แต่ไม่ค่อยช่วยในการวินิจฉัยเพราะมีผู้ป่วยร้อยละ 40 ที่มีอัตราส่วนของ LH : FSH ปกติ แต่การวัดระดับ FSH อาจช่วยในการวินิจฉัยแยกภาวะหมดระดูก่อนวัยอันควรในรายที่ปัญหาขาดระดู

• 24 hr urine test for urinary free cortisol เพื่อใช้ในการวินิจฉัยแยกภาวะ Cushing syndrome

3. การตรวจเพื่อประเมินความผิดปกติของ metabolic

•  2-hour oral glucose tolerance test (75 grams)

•  การตรวจวัดระดับไขมันในเลือด

4. การตรวจอัลตราซาวน์ เพื่อประเมินลักษณะของรังไข่เพื่อประกอบการวินิจฉัยและช่วยในการวินิจฉัยแยกโรค